Jeoloji, temel inceleme konusu dünya olan ve özellikle de, yerküremizin dış kabuğunu oluşturan katı maddesi “taş küre” nin içeriğinin, yapısının, fiziksel özelliklerinin, tarihinin ve yer kabuğunu şekillendiren süreçlerin incelendiği bilim dalıdır. Jeolojinin önemli bir kısmı, Dünya’nın materyallerinin, yapılarının, süreçlerinin ve organizmalarının zaman içinde nasıl değiştiğinin araştırılmasıdır. Jeoloji bilimiyle ilgilenen bilim insanlarına “Jeolog” denir.
Jeoloji, herhangi bir karasal gezegenin veya Ay gibi bir gezegem uydusunun katı özelliklerinin incelenmesini de kapsar. Modern jeoloji, hidroloji ve atmosfer bilimleri de dahil olmak üzere diğer tüm yer bilimleri ile önemli ölçüde örtüşmektedir ve işbirliği içerisindedir. Bu nedenle, gezegen biliminin önemli bir yönü olarak da ele alınır.
Jeoloji, Dünya’nın yüzeyindeki ve yer altındaki yapısını, bu yapıyı şekillendiren süreçleri tanımlar. Ayrıca, belirli bir konumda bulunan kayaların göreceli ve mutlak yaşlarını belirlemek, ayrıca bu kayaların geçmişini tanımlamak için araçlar sağlar. Jeologlar, bu araçları birleştirerek Dünya’nın bir bütün olarak jeolojik tarihinin kaydını tutabilir, Dünya’nın yaşını gösterebilirler. Jeoloji, levha tektoniği, yaşamın evrimsel tarihi ve Dünya’nın geçmiş iklimleri için birincil kanıt sağlar.
Jeologlar, Dünya’nın yapısını ve evrimini anlamak için saha çalışması, kaya tanımı, jeofizik teknikler, kimyasal analiz, fiziksel deneyler ve sayısal modelleme dahil olmak üzere çok çeşitli yöntemler kullanırlar. Pratik açıdan jeoloji; maden ve hidrokarbon arama ve kullanımı, su kaynaklarının değerlendirilmesi, doğal tehlikelerin anlaşılması, çevresel sorunların iyileştirilmesi ve geçmiş iklim değişikliğine dair iç görü sağlamak için önemlidir. Jeoloji önemli bir akademik disiplindir ve jeoloji mühendisliğinde önemli bir rol oynar.
Jeoloji Biliminin Alt Dalları Nelerdir?
Jeoloji bilimi diğer bilim dallarıyla ortak çalışır. Bu durum sonucunda Jeoloji de kendi içinde dallara ayrılmıştır.Jeolojinin alt dallarını şöyle sıralayabiliriz;
Genel Jeoloji
Jeolojinin ortak noktasıdır. Ayrım olmadan inceleme yapan jeolojinin alt dalıdır.
Tarihsel Jeoloji
Yer kabuğunun tarih boyunca geçirdiği değişimi anlatan alt daldır. Dünya’nın gelişiminde rol oynayan jeolojik olaylar ve süreçleri tarihsel bir perspektif içinde irdelemek, Dünya’nın morfolojik ve biyolojik evrimini tartışan teoriler ve yaklaşımlara geçmiş dönemlerdeki farklı zaman dilimlerini esas alarak incelemek, tarihsel jeolojinin çalışma alanıdır.
Paleontoloji
Geçmişte yaşamış olan hayvan ve bitkilerin taşlaşmış kalıntılarına “fosil” denir. Yerbilimlerinde geçmişten günümüze fosilleri inceleyen bilim dalına ise “Paleontoloji” adı verilir. Önemli fosil grupları, yerkürenin jeolojik gelişmesinin araştırılmasına ve yer kabuğunun oluşum koşullarının tespit edilmesine yardımcı olmaktadır. Jeolojik zamanlar boyunca kara ve denizlerin kapladıkları alanlar, dağılışları ve özellikleri, iklim koşulları, çökelme ortamları ve bunlara bağlı olarak gelişmiş olan sedimanter maden yatakları ile petrol ve kömür gibi önemli enerji kaynaklarının bulunduğu seviyeler Paleontoloji’nin yardımı ile araştırılmıştır.
Sedimantoloji
Kelime anlamı “tortul bilimi” (sediment+logos) demektir. Jeolojik anlamda ise “Sedimanter/ tortul kayaçların oluşumunu ve oluşum süreçlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Sedimanter kayaçlar tortul süreçler sonucunda oluşurlar.
Fotojeoloji
Hava fotoğrafları üzerinde jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerin yanı sıra çeşitli litofasilerin yorumlanmasıdır. “Aerojeoloji” ve “hava jeolojisi” gibi diğer bazı isimlendirmeler de kullanılmaktadır. Hava fotoğrafı, bir kamera aşağı bakacak şekilde havadan çekilmiş zemin yüzeyinin kuşbakışı resmidir.
Jeolojik Harita Alımı
Jeolojik birimlerin haritaya dökülmesi ve jeolojik kesitlerin çıkarılması konularını işleyen alt daldır.
Yeraltı Jeolojisi
Yeraltında bulunan zenginlikleri araştırıp inceleyen alt daldır. Yer kabuğu içindeki stratigrafik, yapısal ve ekonomik değerlerin yorumunu teşkil eder. Böyle bir yorumu yapabilmek için de jeoloji mühendisinin, öncelikle yüzeyde elde ettiği bilgileri yeraltına uyarlaması, sonra da yeraltını öğrenmek amacıyla açılan sondajlardan, jeofizik ölçülerinden yararlanması gerekmektedir. Yani, yeryüzünde jeolojik harita almak, kesitler çıkarmak gibi her tür metodu kullandıktan sonra jeoloji mühendisinin yeraltına ait bilgileri bir araya getirmesi, bunları açıklaması ve netice çıkarması gerekmektedir. Yeraltı, yerüstünün aksine üç boyutlu ve çok karmaşık bir ortam olup burası ile ilgili yeterli bilgileri elde etmek hem çok güç hem de oldukça pahalıdır. Bu nedenle yeraltı ile ilgili çalışmalar yapacak olan jeoloji mühendisinin çok iyi yetişmiş, gerekli bilgilerle donatılmış kişiler olması gerekmektedir.
Jeomorfoloji
Yardımcı dalı jeoloji olan ve yerin yüzey şekillerinin tanımlanmasını ve oluşum süreçlerinin açıklanmasını konu edinen bilim dalıdır. Jeomorfoloji, karalar üzerinde ve deniz altında yer kabuğunun yüzeyinde görülen şekilleri inceleyen, oluşum ve evrelerini açıklayan, bunları kendi metodolojisi içerisinde sınıflandıran, coğrafi dağılım ve gruplandırmalarını, nedenleriyle birlikte araştıran bir bilim dalıdır. Bu tanım doğrultusunda çok disiplinli bir bilim dalı olan yer bilimleri topluluğunun bir dalını oluşturur.
Palecoğrafya
Geçmiş çağların coğrafyasını araştıran bilim dalıdır. Paleocoğrafyanın başlıca ilgilendiği konular: Kıtaların oluşumu ve geçmişten günümüze iklim değişiklikleridir. Araştırmalar tektonik levha hareketleri sonucunda Dünya’nın bugünkü halini aldığını düşünmektedir.
Paleoktimaloji
Tarihsel dönemdeki iklim koşullarını inceleyen jeolojinin alt dallarından biridir. İklim değişiklikleri bazı türlerin yok olmasında, bazı türlerin çevreye uyum sağlamasında veya göç etmesinde önemli bir etkendir. İklim değişikliklerine paralel olarak deniz seviyesinde meydana gelen değişiklikler, kıyılarda yaşayan bazı türlerin kitlesel olarak yok olmasına neden olmuştur.
